دعاوی کیفری زمانی مطرح می‌شوند که جرم یا عملی خلاف قانون رخ داده باشد و فرد یا افرادی به موجب این عمل دچار خسارت جانی، مالی یا آبرویی شده باشند. این افراد با طرح دعوای کیفری خواهان مجازات فرد مجرم هستند و مراجع قضایی بر اساس قوانین وضع شده، شرایط را بررسی نموده و حکم نهایی برای مجرم صادر میشود. دعاوی کیفری انواع مختلفی دارد که در این بخش هر یک را به صورت جداگانه تعریف خواهیم کرد:
معرفی انواع دعاوی کیفری:
جرائمی که در صورت وقوع بایستی به مراجع قضایی مراجعه و طرح شکایت کرد تحت عنوان دعاوی کیفری مطرح می‌شوند و شاکی پرونده تنها از راه قانون میتواند از حق خود دفاع کرده و مجرم را مجازات کند. از مهمترین دعاوی کیفری عبارتند از:
-
کلاهبرداری
یکی از رایج‌ترین دعاوی کیفری به جرائم کلاهبرداری مربوط میشود. این جرم از جمله جرائم غیر قابل بخشش محسوب میشود و پروندههای بسیاری با موضوع کلاهبرداری در دادگاه کیفری وجود دارد که بایستی توسط قاضی مورد بررسی قرار گیرند و تعیین تکلیف شوند. این دعاوی از جمله دعاوی حساس در دادگاه به شمار می‌آیند که حتی اگر شاکی از شکایت خود صرف نظر کند، قاضی پرونده را باز نگه داشته و حکم مجازات مجرم را صادر می‌کند.
این نوع جرائم جنبه عمومی دارند و در صورتی که اثبات شود که فرد متهم جرم را مرتکب شده است بایستی بر اساس قانون مجازات اسلامی مجازات شود. این مجازات ممکن است به صورت جریمه نقدی یا زندان باشد. قاضی نیز در مورد جرائم کیفری از جمله کلاهبرداری نمی‌تواند از حداقل مجازات تعیین شده حکم کمتری را صادر کند، حکم بایستی مطابق با جرم صورت گرفته تعیین شود و لازم الاجرا است.
-
خیانت در امانت
هر گونه استفاده غیر قانونی از اموال دیگری به عمد و تصاحب اموال یا بهره برداری از مالی که به امانت در دست فردی است و مالک اصلی رضایت یا اطلاع نداشته باشد، خیانت در امانت محسوب میشود. البته زمانی این کار جرم خواهد بود که مرتکب شونده به قصد زیان رساندن و با نیت قبلی این کار را انجام دهد و بخواهد به صاحب مال ضرر مالی برساند. در این صورت مرتکب شونده این عمل مجرم بوده و صاحب مال میتواند از وی شکایت کند. این نوع دعاوی نیز در دسته دعاوی کیفری قرار می‌گیرند و در دادگاه کیفری به این نوع پرونده‌ها رسیدگی میشود.
از نظر قانون مجازات اسلامی هر گونه عملی که به موجب آن اموال فردی که به امانت در اختیار فرد دیگر قرار دارد تصاحب شود، استفاده شود و یا از بین رفته یا مفقود شود، جرم است و مرتکب شونده این جرم باید بر اساس شدت عمل انجام شده مجازات شود. این عمل معمولا با قصد و نیت قبلی انجام میشود و به همین دلیل حتی اگر شاکی از شکایت خود صرف نظر کند، قاضی مجازات مجرم را تعیین نموده و حکم اجرا میشود.
-
در بیشتر پرونده های سرقت اموال در دعاوی کیفری مجرم باید اندزه مبلغی که به شاکی ضرر رسانده را پرداخت کند. -
سرقت اموال
از دیگر انواع دعاوی کیفری، سرقت اموال به صورت پنهانی و وارد کردن زیان مالی به صاحب مال است. بر اساس شرایطی که در قانون مجازات اسلامی ذکر شده است مجازات سرقت از قطع انگشتان دست راست و … گرفته تا حبس متفاوت خواهد بود. مجازاتی که برای سرقت تعیین میشود به ارزش کالا و جنبه عمومی آن بستگی دارد. در برخی از پرونده‌ها مجرم بایستی مبلغی را برابر با ارزش مال به شاکی پرداخت کند و در صورت موجود بودن مال بایستی عین مال را به شاکی تحویل دهد. علاوه بر این مجازاتی که قاضی تعیین کرده است نیز اجرا میشود. معمولا برای جرم سرقت مجازات حبس از یک تا پنج سال صادر میشود.
-
جعل اسناد
از دیگر دعاوی کیفری می‌توان به جعل اسناد اشاره کرد. جعل سند از دو جنبه مادی و معنوی مورد بررسی قرار میگیرد. در جنبه مادی، ظاهر سند و مدرک تغییر داده میشود. ممکن است بخشی از آن خراشیده یا پاره شود و یا با ایجاد برش یا تراش دادن اطلاعات آن ناخوانا شود. در جنبه معنوی اطلاعات داخل سند تغییر داده میشود، مانند نام و تاریخ و … از جمله مواردی هستند که در سند تغییر داده می‌شوند و جرم محسوب میشود.
البته جعل سند در موارد ذکر شده تنها زمانی جرم محسوب خواهد شد که فرد یا افرادی از این سند برای کاری غیر قانونی استفاده کرده باشند و به موجب آن به فردی زیان مالی یا معنوی رسانده باشند. بدین ترتیب مجرم یا مجرمین بر اساس قانون مجازات اسلامی مجازات می‌شوند. مجازاتی که برای این افراد در نظر گرفته شده است بر اساس شدت عمل مجرمانه از جزای نقدی تا حبس متفاوت خواهد بود. در صورتی که فرد از جعلی بودن سند اطلاعی نداشته باشد و از آن استفاده نموده باشد، جرمی مرتکب نشده است و با کمک وکیل پایه یک دادگستری نرگس رستمی میتواند بی گناهی خود را اثبات نموده و تبرئه شود.
-
ارتشاء
ارتشا یا رشوه گرفتن یکی از جرائم کیفری است و زمانی دعاوی کیفری مربوط به آن مطرح میشود که یکی از ماموران دولت یا کارکنان شاغل در نهادهای عمومی و دولتی در ازای دریافت مبلغ، مال یا سندی را به فرد دیگر تقدیم کند. در این مورد هم رشوه دهنده و هم رشوه گیرنده هر دو مجرم هستند و باید بر اساس قانون مجازات شوند. کارمند دولت پس از اجرای حکم از سمت خود به صورت دائم اخراج میشود و اموال به دست آمده از راه رشوه نیز توقیف خواهد شد.
از موارد دیگری که برای مجازات این جرم در قانون آمده است حبس از یک سال تا 15 سال و شلاق بوده و در برخی از موارد ممکن است فرد به حبس ابد محکوم شود. در صورتی که فرد رشوه گیرنده از کارکنان سازمان‌های دولتی نباشد، این عمل جرم محسوب نمی‌شود و مجازاتی برای رشوه گیرنده و رشوه دهنده وجود ندارد. تنها در صورتی که فردی ادعا کند که به موجب این عمل کلاهبرداری انجام شده است میتواند دعوای مربوط به شکایت خود را در دادگاه مطرح کند.
-
جرائم سایبری در دعاوی کیفری شامل:تغییر رمز ایمیل دسترسی به حساب بانکی و… جرائم سایبری و اینترنتی
هر نوع فعالیت غیر قانونی که از طریق اینترنت و رایانه انجام شود، در دسته جرائم سایبری قرار دارد. سرقت اطلاعات، سرقت اموال، وارد کردن خسارت مالی و … از جمله جرائمی هستند که تحت عنوان جرائم سایبری از آنها یاد میشود و در دادگاه کیفری مورد رسیدگی قرار می‌گیرند. این جرائم به صورت عمدی صورت می‌گیرند و برای آسیب رساندن به فرد یا یک سازمان انجام می‌شوند. به همین دلیل جرم محسوب شده و مجازات دارد.
با توجه به این که در سال‌های اخیر این نوع جرائم به شدت افزایش یافته است قوانین جدیدی در قانون مجازات اسلامی وضع گشته که مربوط به این نوع از جرائم هستند. در برخی از موارد ممکن است فرد مجرم تنها به یک فرد آسیب برساند و مال یا اطلاعات وی را هک کند. در برخی از موارد مجرم وسیع‌تر عمل کرده و یک سازمان یا ارگان دولتی مانند بانک را هک می‌کند و موجب مختل شدن فعالیت آن سازمان میشود. جرائم سایبری با استفاده از ابزار مختلف انجام میشود و هر یک قوانین مختص خود را دارد.
-
قتل عمد و غیر عمد
از دیگر دعاوی کیفری مربوط به جرم قتل است. قتل ممکن است به دو صورت عمد و غیر عمد اتفاق افتاده باشد که پس از انجام بررسی‌های لازم و اثبات شیوه وقوع قتل حکم فرد قاتل صادر میشود. در دعاوی قتل اولیای دم از فرد مجرم شکایت می‌کنند و بسته به شرایط وقوع جرم مجازات قاتل متفاوت خواهد بود. در برخی از موارد فرد به حبس ابد و در برخی از موارد فر به اعدام و قصاص محکوم میشود.
در صورتی که قتل غیر عمد باشد فرد بایستی با کمک وکیل پایه یک دادگستری نرگس رستمی اثبات کند که هیچ قصد و نیتی در این عمل نداشته است و بر حسب اتفاق فرد به قتل رسیده است. در این صورت اگر غیر عمد بودن قتل ثابت شود، مجازاتی سبک‌تری برای فرد در نظر گرفته خواهد شد. پرونده قتل از جمله جرائم بسیار حساس و پیچیده است و به همین دلیل ابتدا توسط بازپرس مورد بررسی قرار میگیرد و تحقیقات لازم انجام میشود تا قاتل بودن فرد متهم ثابت شود. در صورتی که ثابت شود قتل رخ داده است پرونده به دادگاه ارجاع داده خواهد شد.
- اختلاس
یکی از دعاوی کیفری، دعاوی مربوط به جرم اختلاس است. اختلاس با جرم کلاهبرداری، سرقت و خیانت در امانت متفاوت است و در صورتی که فردی بخواهد این نوع دعوا را مطرح کند بایستی دعاوی مربوط به اختلاس تنظیم گردد. منظور از اختلاس دزدیدن پول از سازمان یا موسسه دولتی یا ادارات رسمی و دولتی و استفاده شخصی از آن است. در قانون مجازات اسلامی این عمل جرم سنگینی محسوب میشود و مجازات شدیدی برای افرادی که اختلاس انجام داده‌اند تعیین شده است.
برای تحقق این جرم بایستی سه عنصر قانونی، مادی و معنوی وجود داشته باشد تا فرد بتواند دعوا را مطرح کرده و پرونده در دادگاه کیفری تشکیل شود. اختلاس تنها در صورتی جرم خواهد بود که توسط یکی از کارکنان سازمان‌ها یا ادارات دولتی انجام شده باشد، علاوه بر این اختلاس با استفاده از اموال منقول دولتی مانند اوراق بهادار، حواله و مطالبات و … صورت میگیرد.
-
فروش مال غیر
انتقال مال غیر به فرد دیگر بدون اجازه و اطلاع مالک آن عملی خلاف قانون است و مالک اصلی میتواند با مطرح کردن دعاوی کیفری مرتبط با این جرم، از فرد مجرم شکایت کند. فرد مجرم بایستی بر اساس قانون مجازات شود و بسته به ارزش مال جریمه نقدی پرداخت نماید. مال چه منقول باشد و چه غیر منقول بایستی به صاحب اصلی بازگردانده شود و مجازات فرد نیز بر اساس حکم قاضی اجرا گردد.
بر اساس قانون مجازات اسلامی اگر ارزش مال کمتر از 100 میلیون باشد ممکن است وکیل بتواند در مجازات مجرم تخفیف بگیرد، اما اگر ارزش مال بیشتر از 100 میلیون باشد از نظر جنبه عمومی غیر قابل گذشت خواهد بود و حتی اگر شاکی نداشته باشد، مرتکب این جرم بر اساس قانون مجازات خواهد شد. برخی از جرائم مانند این جرم به دلیل وجود جنبه عمومی یکی از جرائم حساس محسوب میشود و تنها در شرایط خاص ممکن است در مجازات مجرم تخفیف داده شود.
انواع دادگاه‌های کیفری
دادگاه کیفری بر خلاف دادگاه حقوقی چندین نوع مختلف دارد. دادگاه بر اساس نوع جرم و موضوع پرونده و چندین عامل دیگر انتخاب میشود و هر دادگاه پرونده خاصی را مورد رسیدگی قرار می‌دهد. دادگاه کیفری به چند دادگاه کیفری یک، دادگاه کیفری دو، دادگاه انقلاب، دادگاه روحانیت، دادگاه نوجوانان و اطفال تقسیم شده است.
در دادگاه کیفری یک جرائمی که سنگین هستند و از حساسیت بالاتری برخوردار هستند مورد رسیدگی قرار می‌گیرند. جرائمی مانند قتل و جرائم سیاسی که مجازات آنها حبس ابد یا اعدام است. و جرائمی که مجازات آنها بیش از 10 سال حبس باشد به دادگاه کیفری یک ارجاع داده میشود.
در دادگاه انقلاب پرونده‌ها بر اساس جرمی که اتفاق افتاده است مورد رسیدگی قرار می‌گیرند. جرائمی از جمله جرائم امنیت داخلی و خارجی کشور، فساد فی الارض، محاربه، تبانی علیه جمهوری اسلامی ایران، تخریب اموال عمومی و … به این دادگاه ارسال میشود و توسط قاضی مربوطه مورد رسیدگی قرار میگیرد. در دادگاه روحانیت و دادگاه نظامی پرونده بر اساس شخصیت مجرم دسته بندی شده و به دادگاه مربوطه ارجاع میشود.
در دادگاه اطفال و نوجوانان همان طور که از نامش پیداست، پرونده افرادی که سن آنها کمتر 18 سال باشند مورد رسیدگی قرار میگیرد. در صورتی که کودک یا نوجوانی مرتکب جرم شده باشد، به دادگاه مخصوص اطفال و کودکان فرستاده می‌شوند و آنجا بر اساس جرم مرتکب شده مجازات می‌شوند. دادگاه کیفری شماره 2 نیز به دادگاه عمومی معروف بوده و برای پروندههای سبک و عمومی مورد استفاده قرار میگیرد.
چگونه باید دعاوی کیفری را مطرح کرد؟
برای طرح انواع دعاوی کیفری بایستی ابتدا با وکیل کیفری غرب تهران مشورت کنید. به همراه داشتن مدارک و شواهد مورد نیاز برای اثبات ادعا در زمان طرح دادخواست الزامی است. زمانی که دعوا را مطرح می‌کنید بایستی هر مدرکی که در دست دارید را ضمیمه کرده و به دادگاه ارسال کنید. دادخواست بایستی به دادگاه محل وقوع جرم فرستاده شود. پس از این که هزینه دادرسی را پرداخت نمودید می‌توانید دعوا را ثبت نموده و شکایت نامه خود را به دادگاه ارسال کنید. ب
رای طرح دادخواست می‌توانید به دفتر خدمات قضایی مراجعه کرده و هزینه دادرسی را در همان مرکز پرداخت نمائید و شکوائیه خود را ثبت کنید. دقت داشته باشید که پیش از هر اقدامی بایستی با وکیل مشورت کنید تا دادخواست شما از سوی دادسرا رد نشود. اگر مدارک ارسالی شما نتواند ثابت کند که فرد مجرم است، دادخواست از سوی دادستان رد خواهد شد و به دادگاه فرستاده نمی‌شود.
روند رسیدگی به دعاوی کیفری
پس از آن که فرد شاکی دعوا را مطرح کرد و شکوائیه به دادگاه فرستاده شد، دعوا در دو مرحله مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت. به این صورت که وقتی فردی از فرد دیگر شکایت می‌کند ابتدا تحقیقات مقدماتی درباره شخص و شکایتی که مطرح شده است انجام میشود. مدارک و شواهد مورد بررسی قرار میگیرد، پرونده توسط بازپرس و دادستان بررسی میشود و در صورتی که نتیجه تحقیقات نشان دهد که ادعای شاکی درست است و جرم اتفاق افتاده، پرونده به دادگاه فرستاده میشود.
قاضی بر اساس رای دادستان و بازپرس پرونده را مطالعه نموده و در صورت نیاز دستور صادر می‌کند تا تحقیقات بیشتری انجام شود. پس از آن که تحقیقات مورد نیاز انجام شد، قاضی رای نهایی را صادر می‌کند و حکم در زمان مقرر اجرا میشود. در صورتی که فرد شاکی موفق نشود ادعای خود را ثابت کند و تحقیقات نیز به نتیجه نرسد، پرونده مختومه اعلام خواهد شد. بنابراین مشورت کردن با یک وکیل کیفری ماهر و باتجربه میتواند کمک کننده و موثر باشد.
در مورد برخی از جرائم پرونده برای انجام تحقیقات به دادسرا فرستاده نمی‌شود و مستقیما برای رسیدگی توسط قاضی به دادگاه کیفری ارسال می‌شوند. پرونده‌هایی که به جرائم زیر مربوط باشند بدین صورت مورد رسیدگی قرار می‌گیرند:
- جرائمی که منافی عفت باشند
- جرائمی که مجازات آنها حداکثر تا 6 ماه حبس تعزیری باشد
- جرائمی که متهم زیر 15 سال سن داشته باشد
- جرائمی که در شهرهای کوچک اتفاق افتاده باشند و در آن شهر دادسرایی وجود نداشته باشد
- در زمان تنظیم شکوائیه بایستی به چند نکته مهم توجه داشته باشید، فردی که شکایت نامه را تنظیم می‌کند باید شرایط زیر را داشته باشد:
-
شاکی باید اهلیت داشته باشد
فردی که می‌خواهد شکوائیه را تنظیم کند بایستی از نظر قانون اهلیت داشته باشد، اهلیت از نظر قانون به این معنی است که به سنت قانونی رسیده باشد و توانایی تصمیم گیری داشته باشد. در دختران حداقل سن 9 سال و در پسران 15 سال است و در صورتی که سن شاکی کمتر از این سن باشد بایستی ولی یا قیم وی برای تنظیم شکوائیه اقدام کند.
-
حضور شاکی
تنها زمانی شکوائیه مورد قبول خواهد بود که از سوی شاکی مطرح شده باشد. در مورد جرائمی که فاقد جنبه عمومی هستند مانند توهین و افترا و … پس از این که شکوائیه ثبت شد، مراحل تحقیق آغاز میشود و در صورتی که شاکی پرونده شرایط لازم را نداشته باشد، شکایت وی رد خواهد شد. در مورد جرائم کیفری مانند سرقت و قتل و … مراحل تحقیق توسط کلانتری و بازپرس انجام میشود و مواردی که در شکوائیه مطرح شده مورد بررسی قرار می‌گیرند.
-
اعلام و نظر ضابطین دادگستری
هنگامی که جرمی عمومی و غیر قابل بخشش اتفاق افتاده باشد، پرونده بر اساس ضابطین دادگستری مورد بررسی قرار گرفته و تحقیقات مورد نیاز از سوی آنها انجام میشود. منظور از ضابطین دادگستری ماموران نیروی انتظامی و در برخی از موارد ماموران نیروی مقاومت بسیج و سپاه پاسداران است. رای نهایی این افراد در مورد پرونده در دادسرا به عنوان مدرکی برای اثبات ادعای شاکی مورد قبول خواهد بود. فرق بین دعاوی کیفری و حقوقی در این است که دعاوی حقوقی نیازی به دادرسی ندارند و مستقیما به دادگاه فرستاده میشود اما پروندههای کیفری باید چندین با بررسی شوند.
نقش وکیل در مورد پروندههای کیفری
در خصوص پروندههای حساس مانند پرونده قتل حضور وکیل از اهمیت بالایی برخوردار است و در صورتی که به عمد انجام شده باشد مجازات سنگینی برای متهم صادر خواهد شد. این جرم عملی بسیار خشن و غیر اخلاقی است و فرد متهم با نیت قبلی و به منظور آسیب رساندن صدمه جدی و برای از بین بردن فرد این عمل را مرتکب شده است. از این رو مجازات سنگینی برای وی در نظر گرفته خواهد شد. وکیل چه برای متهم باشد و چه برای شاکی در تسریع روند پیگیری پرونده نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.
وکیل کیفری چه برای متهم و چه برای شاکی بایستی در جلسات دادگاه حضور داشته باشد. بازپرس پرونده از متهم بازجویی می‌کند و پرونده را به دقت بررسی کرده و تحقیقات لازم را انجام می‌دهد. در صورتی که همه شواهد نشان دهد که قتل به عمد رخ داده است، پرونده به جریان خواهد افتاد و متهم پرونده تحت تعقیب قرار میگیرد. سپس پرونده برای رسیدگی بیشتر به دادسرا و در نهایت به دادگاه فرستاده میشود. پرونده در دادگاه با حضور وکیل و متهم مورد رسیدگی قرار میگیرد و رای نهایی صادر میشود. وکیل میتواند با استفاده از مدارک و شواهد محکمه پسند در مجازات موکل خود تخفیف بگیرد.
نقش وکیل کیفری در پروندههای ضرب و جرح
برای طرح شکوائیه در مورد ضرب و جرح ابتدا باید با وکیل پایه یک دادگستری نرگس رستمی مشورت کرد. اگر برای تنظیم شکوائیه از وکیل کیفری کمک بگیرید، زمان مورد نیاز برای اثبات جرم بسیار کوتاه‌تر خواهد شد و دیگر لزومی ندارد شاکی در جلسه دادگاه حضور یابد. با ارائه گزارش پزشکی قانونی، مقدار دیه مشخص شده و وکیل کیفری به نیابت از موکل خود میتواند دیه را از مجرم مطالبه نماید. وکیل فرد متهم نیز قادر است با استفاده از مهارت و تخصص خود از فرد شاکی رضایت گرفته و از مجازات موکل خود بکاهد.
اگر بر اثر ضرب و جرح صدمه جبران ناپذیر به عضو فرد وارد شده باشد یا عضوی از بدن وی قطع شده باشد، وکیل کیفری میتواند از جانب موکل خود درخواست قصاص کند. در صورتی که شاکی بخواهد رضایت دهد نیازی نیست شحصا به دادگاه یا مراجع قضایی مراجعه کند، وکیل میتواند به جای وی حضور یافته و رضایت نامه را به دادگاه تحویل دهد. وکیل هر دو طرف اختیاراتی دارند که می‌توانند به نفع موکل خود استفاده کرده و در نتیجه نهایی پرونده نقش موثری داشته باشند.
سخن پایانی:
به طور مفصل تمام دعاوی کیفری را نام بردیم، روند شکایت و رسیدگی به پرونده های کیفری را بررسی کردیم ولی برای سخن آخر برای اینکه در دادگاه سخنی برای گفتن و دفاع کردن داشته باشید حتما از یک وکیل کیفری کمک بگیرید.خانم نرگس رستمی آشناییت کامل با انواع مختلف دعاوی کیفری را دارا است.