هنگامی که جرمی اتفاق می‌افتد فرد زیان دیده یا شاکی می‌تواند شکایتی را علیه فرد مجرم مطرح کند تا این شکایت به دادگاه کیفری ارسال شده و توسط مراجع ذی صلاح مورد رسیدگی قرار گیرد. پیش از آن که شکایت نامه در انواع دادگاه کیفری رسیدگی شود و پرونده‌ای علیه مجرم تشکیل گردد، شکایت به دادسرا فرستاده می‌شود و دادستان با انجام تحقیقات مورد نیاز درباره نحوه وقوع جرم و شرایط آن نظر نهایی خود درباره جرم اتفاق افتاده را اعلام می‌نماید. فرد شاکی بایستی با نحوه شکایت کیفری و انواع دادگاه‌های کیفری آشنایی داشته باشد و شکایت خود را به درستی ثبت کند.
در این مقاله می‌خواهیم انواع دادگاه‌های کیفری و نحوه طرح شکایت کیفری را به طور کامل شرح دهیم. در صورتی که شکایت نامه به درستی مطرح نشده باشد در دادسرا رد شده و پرونده مورد بررسی قرار نخواهد گرفت. بنابراین مهم است که با انواع دعاوی کیفری آشنایی داشته باشید و بدانید که کدام جرم در کدام دادگاه مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
معرفی انواع دادگاه کیفری
دادگاه کیفری بر اساس نوع جرم و فردی که جرم را مرتکب شده است چند نوع مختلف دارد. به طور کلی دادگاه کیفری به پنج دسته تقسیم می‌شود، که به طور مختصر به آنها می‌پردازیم.
- دادگاه کیفری یک؛
- دادگاه کیفری دو؛
- دادگاه انقلاب؛
- دادگاه اطفال و نوجوانان؛
- دادگاه نظامی دسته بندی می‌شود.
حال هر یک از این دادگاه‌ها صلاحیت رسیدگی به پرونده‌های مشخصی را دارند که در ادامه آنها را به طور کامل معرفی خواهیم کرد. به طور کلی دادگاه‌های کیفری مختص رسیدگی به جرائم کیفری بوده و انواع پرونده‌های کیفری در این نوع دادگاه‌ها مورد بررسی قرار گرفته و رای نهایی توسط قاضی صادر می‌گردد.
دادگاه کیفری یک
دادگاه کیفری یک در اصل همان دادگاه کیفری وجود در استان است که در مرکز استان واقع شده و طبق صلاح دید رئیس قوه قضائیه کشور و در حوزه امور قضایی شهرهای استان برگزار می‌شوند. دادگاه کیفری یک از سه قاضی تشکیل می‌شود که یکی از آنها رئیس دادگاه بوده و دو نفر دیگر به عنوان مستشار در دادگاه حضور دارند. جلسات دادگاه با حضور رئیس و یکی از مستشاران رسمیت پیدا می‌کند. رای دادگاه طبق نظر قضات نهایی شده و نظر سایرین از جمله دادستان و سایرین در پرونده ثبت می‌گردد.
هر یک از طرفین پرونده می‌توانند حداکثر سه وکیل برای خود اختیار کنند. جرائمی که در دادگاه کیفری یک مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و در صلاحیت این دادگاه است عبارتند از:
- جرائمی که مجازات آن سلب حیات مجرم یا همان اعدام باشد
- جرائمی که مجازات حبس ابد دارد و مجرم باید تا پایان عمر در حبس بماند
- جرائمی که به موجب آن عضوی از مجرم به عنوان مجازات قطع شود
- جرائمی که مجرم را محکوم به پرداخت نیمی از مبلغ دیه یک فرد کند
- جرائمی که فرد مجرم را مستحق بیش از 10 سال حبس کند
دادگاه کیفری دو
منظور از دادگاه کیفری دو همان دادگاه‌های جزء موجود در شهرستان‌ها است که صلاحیت دارد به انواع جرائم و شکایت‌ها رسیدگی کند. این دادگاه با حضور یک رئیس و یا یک دادرس علی البدل برای تشکیل جلسات دادگاه تشکیل می‌شود و از دیگر افرادی که می‌توانند در جلسات دادگاه حاضر شوند می‌توان به دادستان و یکی از دادیاران اشاره کرد. در دادگاه کیفری دو تنها یک قاضی حضور دارد و جلسات مربوط به پرونده‌های کیفری در حوزه قضایی همان شهرستان برگزار می‌شود.
پس از این که شکایتی به طور رسمی مطرح شده و برای انجام تحقیقات به دادسرا و نیروی انتظامی ارجاع داده شد، پرونده با رای دادستان و صدور قرار جلب متهم از سوی دادرس به دادگاه کیفری دو ارسال شده و پیگیری پرونده در دادگاه به صورت رسمی آغاز می‌شود. در زمان رسیدگی به پرونده حضور متهم و شاکی الزامی است و رای نهایی بر اساس شواهد، مستندات و دفاعیات شاکی و متهم و همچنین توضیحات دادستان توسط قاضی صادر می‌شود.
دادگاه کیفری دو صلاحیت دارد به تمامی شکایت‌های کیفری و انواع جرائم کیفری رسیدگی کند. تنها جرائمی که حکم آنها اعدام و سلب حیات است به دادگاه کیفری یک ارجاع داده می‌شود. سایر جرائم در دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه نظامی مورد رسیدگی قرار می‌گیرند.
دادگاه انقلاب
دادگاه انقلاب تحقیقات مورد نیاز در مورد جرائم عمومی و جرائمی که در صلاحیت این دادگاه قرار دارد را مورد بررسی قرار می‌دهد. به دادگاه انقلاب، دادسرای عمومی نیز گفته می‌شود. در این دادگاه تحقیقات مقدماتی در مورد اثبات جرم و تعقیب متهمان انجام می‌شوند و وظایفی از جمله انجام امور حبسی، اجرای احکام و سایر وظایف قضایی و قانونی در حیطه دادگاه انقلاب قرار دارد. جرائمی که در دادگاه انقلاب مورد رسیدگی قرار می‌گیرد عبارتند از:
- جرائمی که علیه امنیت داخلی و خارجی انجام شده باشد از قبیل محاربه، فساد فی الارض، تبانی و اجتماع علیه جمهوری اسلامی، بغی، اقدام مسلحانه، احتراق، تخریب و اتلاف اموال عمومی به منظور مقابله با نظام جمهوری اسلامی ایران
- هر گونه توهین به مقام بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و مقام معظم رهبری
- تمامی جرائمی که به مواد مخدر، داروهای روان گردان و مواد شیمیایی مورد استفاده برای ساخت این داروها، قاچاق اسلحه، مهمات و موادی که تحت کنترل قرار دارند
- و هر عملی که در قوانین خاص این دادگاه جرم شناخته شود
دادگاه اطفال و نوجوانان
در صورتی که مجرم در رده سنی اطفال و نوجوان قرار داشته باشد پرونده وی به دادگاه اطفال و نوجوانان ارجاع داده می‌شود بر اساس قوانینی که برای این گروه سنی وضع شده است حکم نهایی صادر خواهد شد. نحوه رسیدگی به شکایت و مجازاتی که برای این گروه سنی تعیین شده است با افراد بزرگسال تفاوت داشته و بایستی به صورت دقیق و توسط قاضی مربوطه انجام شود. سن افرادی که به این دادگاه ارجاع داده می‌شوند زیر 18 سال است.
دادگاه نظامی
این دادگاه همانطور که از نامش پیداست برای رسیدگی به جرم نظامی افراد نظامی می‌پردازد. منظور از جرائم نظامی جرائمی هستند که نظامیان در حین خدمت و انجام وظیفه مرتکب شده باشند. هر زمان که یک فرد نظامی جرمی را مرتکب شده باشد پرونده وی به دادگاه نظامی فرستاده شده و در این دادگاه بر اساس قوانین وضع شده مجازات وی تعیین خواهد شد.
نحوه شکایت کیفری
اگر فردی به موجب یکی از جرائم کیفری زیان دیده باشد بایستی برای شکایت از فرد مجرم نسبت به تنظیم شکوائیه اقدام کند. برای این که فرد بتواند شکایت نامه را به ثبت برساند نیاز است که مدارک مورد نیاز برای وقوع جرم ارائه شود تا ثابت شود که جرم توسط مجرم صورت گرفته است. این شکایت نامه هم به صورت کتبی و هم به صورت شفاهی مورد قبول بوده و نیازی نیست که حتما به صورت کتبی و با تکمیل فرم مطرح شود.
پس از این که شکایت نامه به دادسرا فرستاده شد، تحقیقات لازم در دادسرا انجام شده و پس از تائید ادعای فرد شاکی و مشخص شدن جرم فرد متهم، پرونده به دادگاه مربوطه ارجاع داده می‌شود. در این مرحله حکم جلب برای مجرم صادر می‌شود و مجرم باید در مدت زمان تعیین شده خود را به مراجع قضایی معرفی کند.
پس از حضور مجرم و فرد شاکی جلسه دادگاه تشکیل شده و با توجه به شواهد موجود حکم نهایی توسط قاضی صادر می‌شود. در مورد شکایت کیفری توصیه می‌شود حتما با وکیل متخصص و باتجربه مشورت کنید تا شکایتی را به اشتباه مطرح نکرده و مشکلی در این مورد پیش نیاید. هر قدر مدارک و شواهد موجود قوی و محکمه پسند باشند شانس موفقیت پرونده بیشتر خواهد بود و شاکی به حقوق از دست رفته خود دست پیدا خواهد کرد.
انواع شکایت کیفری
شکایت کیفری در کل درخواست و شکایتی است که از طرف شخص حقیقی یا حقوقی به مراجع قانونی مربوطه ارائه می‌شود تا جرم مرتکب شده توسط متهم مورد بررسی، ریشه‌یابی و تحقیق قرار گیرد و مجازاتی مناسب برای مرتکب یا مرتکبان جرم صادر شود.
شکایت‌های کیفری بر اساس معیارهای متنوع و مختلفی دسته‌بندی می‌شود که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم؛
موضوع جرم کیفری:
به شکایت‌ها و درخواست‌های مربوط به جرائم علیه اشخاص، شکایت‌های مربوط به جرائم علیه دارایی‌ها و اموال، شکایت‌هایی در راستای جرائم علیه نظم عمومی و مواردی از این قبیل می‌توان اشاره کرد.
مرجع رسیدگی به جرائم کیفری:
شکایت‌های مطرح شده در دادسراها، شکایت‌های انجام شده در مراجع قاانونی خاص مانند دادگاه نظامی و غیره.
نحوه طرح و ارائه شکایت:
شکایت‌هایی به صورت حضوری و شکایت‌هایی به صورت کتبی.
دادخواست کیفری چیست؟ انواع دادخواست کیفری
در نظام حقوقی هر کشور، برای محقق شدن حقوق هر فرد در برابر جرائم و تخلفات، درخواستی وجود دارد تحت عنوان دادخواست کیفری که از طرف شخص حقیقی یا حقوقی به مراجع قضایی مرتبط با جرائم ارائه می‌شود تا جرمی که توسط شخص یا اشخاص انجام شده مورد بررسی و تحقیق قرار بگیرد و مجازاتی مناسب برای مجرم یا مجرمان صادر شود.
انواع دادخواست کیفری
دادخواست‌های کیفری بر اساس معمیارهای مختلفی دسته‌بندی می‌شود که در ادامه به معرفی برخی از آنها می‌پردازیم.
دادخواست‌های مربوط به جرائمی که علیه اشخاص رخ می‌دهد:
- قتل
- آدم‌ربایی
- تجاوز
- توهین و فحاشی
- افترا
دادخواست‌های مرتبط به جرائم علیه اموال:
- سرقت و دزدی از اموال و دارایی‌های اشخاص
- خیانت در امانت
- کلاهبرداری
- تصرف و اخاذی از اموال اشخاص
دادخواست‌هایی مرتبط با جرائم علیه نظام عمومی:
- اخلال در آرامش و نظم جامعه
- حمل سلاح غیر مجاز و بدون مجوز
- توزیع مواد مخدر
دادخواست‌های مربوط به جرائم اقتصادی و مالی:
- پولشویی
- ربا و نزول
- احتکار
- فرار مالیاتی
دادخواست‌های مربوط به جرائم سایبری:
- هک و اخلال در امنیت شبکه
- کلاهبرداری اینترنتی و فیشینگ
- انتشار مطالب مجرمانه و غیر مشروع در فضای مجازی و اینترنت
شکایت کیفری برای انواع دادگاه کیفری چیست؟
منظور از شکایت کیفری شکایتی است که فرد شاکی و زیان دیده از فردی که کاری خلاف قانون انجام داده است مطرح می‌کند. اعمالی که از نظر قانون جرم محسوب شوند در دسته جرائم کیفری قرار داشته و هر شکایتی که علیه این جرائم مطرح شود شکایت کیفری نام دارد. مراحل رسیدگی به شکایت کیفری ار شرح دادیم و گفتیم که شکایت کیفری ابتدا به دادسرا و سپس به دادگاه ارسال می‌شود.
در برخی از جرائم ابتدا پرونده به کلانتری ارسال می‌شود تا توسط بازپرس مورد رسیدگی قرار گرفته و تحقیقات لازم در مورد جرم صورت گرفته انجام شود و افرادی که در این جرم دست داشته‌اند به دادگاه احضار شوند. پس از مشخص شدن علت جرم و افراد شریک جرم، پرونده به دادسرا ارسال شده و پس از تائید توسط دادستان به دادگاه کیفری ارجاع داده می‌شود تا مجازات هر یک از افراد مجرم توسط قاضی مشخص شود.
شرح شکوائیه فرم مشخصی نداشته و فرد شاکی می‌توان به صورت شفاهی شکایت خود را اعلام کند. اما مهم است که در هنگام طرح شکایت دلایل کافی مطرح شود تا پرونده مورد رسیدگی قرار گیرد. در صورتی که فردی به اشتباه از فرد دیگر شکایت کند آن فرد می‌تواند اعاده حیثیت نموده و از فرد مورد نظر شکایت نماید. به همین دلیل توصیه می‌شود پیش از هر اقدامی ابتدا با وکیل کیفری مشورت شود و با اطلاع از انواع دعاوی کیفری و با در دست داشتن مدارک محکمه پسند شکایت را مطرح نمود. درست است که نحوه طرح شکایت تفاوتی ندارد اما مهم است که از جملات و عبارات درست برای طرح کردن شکایت استفاده شود.
انواع جرائم کیفری
در این بخش با انواع جرائم کیفری آشنا خواهیم شد. مهمترین جرائم کیفری که در دادگاه کیفری مورد رسیدگی قرار می‌گیرند عبارت است از:
- جرائم عمدی
جرائمی که با قصد و نیت قبلی انجام شده باشد و فرد مجرم با هدف آسیب رساندن به فرد یا افرادی عملی خلاف قانون انجام داده باشد، مرتکب جرم عمدی شده است. از جمله جرائم عمدی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
انواع سرقت
سرقت یکی از مهمترین جرائم کیفری است و فردی که مال وی به سرقت رفته است می‌تواند از فرد سارق شکایت کرده و تشکیل پرونده دهد. مجازاتی که برای فرد سارق در نظر گرفته می‌شود به ارزش مال بستگی داشته و در صورتی که عین مال هنوز موجود باشد علاوه بر این که مجازات می‌شود بایستی مال را به صاحب اصلی آن باز گرداند. سرقت مسلحانه مجازات سنگینی داشته و به دلیل این که مجرم آرامش و نظم عمومی را بر هم زده است قاضی تخفیفی در مجازات وی قائل نخواهد بود.
- قتل عمد
از دیگر جرائم عمدی و غیر قابل بخشش، جرم قتل است. این جرم حتی اگر فرد شاکی از شکایت خود صرف نظر کند نیز قابل بخشش نبوده و پرونده بسته نخواهد شد. مجرم با توجه به نحوه ارتکاب جرم به حبس ابد یا اعدام محکوم خواهد شد. جرم قتل عمد یکی از جرائم بی رحمانه و سنگین محسوب می‌شود و سخت‌ترین مجازات نیز در مورد همین جرم اجرا می‌گردد.
-
جرائم غیر عمدی
در صورتی که فردی مرتکب جرمی شده باشد اما این اقدام از روی قصد و نیت نباشد، جرم غیر عمد شناخته شده و مجازات متفاوتی دارد. در مورد جرائم غیر عمد این وکیل است که می‌تواند در مجازات فرد مجرم تخفیف گرفته و نظر قاضی را با ارائه مدارک موثق و محکمه پسند عوض کند. از جمله جرائم غیر عمد می‌توان به ضرب و شتم، قتل غیر عمد، فروش مال غیر و جرائمی از این قبلی اشاره کرد که به دلیل سهل انگاری فرد اتفاق می‌افتد.
جرائم کیفری مجازات سنگینی دارند و به همین دلیل حضور وکیل در جریان رسیدگی به پرونده‌های کیفری از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورتی که فرد نتواند وکیل اختیار کند، دادگاه برای وی وکیل تسخیری معرفی می‌کند تا از حقوق وی دفاع نموده و در صورت امکان در مورد مجازات وی تخفیف بگیرد.
عمد یا غیر عمد بودن وقوع جرم در مورد جرائم کیفری بسیار مهم است و در صورتی که وکیل بتواند ثابت کند که جرم به صورت غیر عمد رخ داده است احتمال دارد فرد متهم تبرئه شود. این اتفاق در مورد جرائم مالی بسیار اتفاق می‌افتد. برخی از افراد ممکن است در دام کلاهبرداران افتاده و کاری خلاف قانون انجام دهند در حالی که از ماهیت جرم اطلاعی ندارند.
جرائم کیفری در دادگاه کیفری مربوطه مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و با توجه به نوع جرم و محل وقوع آن در انواع دادگاه کیفری مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. در این مقاله با نحوه شکایت کیفری و انواع جرائم کیفری آشنا شدیم و دانستیم که برای طرح شکایت کیفری بایستی با وکیل متخصص و باتجربه مشورت کنیم تا روند رسیدگی به پرونده با سرعت بیشتری پیش رود.